Bir fotoğraf ve toprağa gömülen 35 Ton Altının hikayesi…

Yukarıya aldığım fotoğraf bir sabotajın belgesi. 1917 yılında çekilmiş, o günün olanakları ile oldukça kaliteli. O yıllarda, ANFO bir başka deyişle Amonyum Nitratın patlayıcı olduğu daha bulunmamış. Dinamitin etkisini arttırmak için, birleştirilmiş metal kutular içinden ateşleme yapılarak parçaların güçlü savrulması sağlanmış, bu nedenle ona ‘Lale Bombası’ adını vermiş, İngiliz sabotajcılar. Fotoğrafın kaynağı aşağıda gördüğünüz, Londra’da bulunan ‘Kraliyet Savaş Müzesi’

Şimdi 1917 den biraz daha gerilere gidelim, 1908 yılının 1 Eylül günü aşağıya fotoğrafını aldığım Medine Tren istasyonu, ‘Özel’ bir gün yaşıyordu. ‘Hayal’ olarak başlayan, Müslümanların kutsal şehirlere ulaşıp, ‘Haç’ yapabilmeleri için demiryolu döşenmiş ve Medine’ye gelmişti sonunda.

O gün belki de Medine Garında, en mutlu kişi Başmühendis Muhtar Beydi. Beş sene çöllerde geçen çalışmanın önemli bölümü tamamlanmış, eksik kalan Şam bağlantısının yapımı devam ediyordu. (Bu bölüm ancak Sekiz yıl süren zorlu bir çalışma ile tamamlanabilecekti) ‘Hicaz Demiryolları’ adıyla anılan çalışmadan birkaç fotoğraf ekliyorum.

Osmanlı’nın ‘Borç Batağı’ içinde parasızlıktan çaresiz, zor yıllarında ‘Yedi Milyon Osmanlı Altınına’ gerçekleştirdiği hattın yapımını istemeyenlerin başında İngiltere’nin geldiğini yazıyor siyasi tarihçiler. Bir diğer istemeyen ise, altta fotoğrafta gördüğünüz kişi.

Medine Garında bulunan seçkin kişiler arasında yer almasına karşın Hüseyin ibn Ali öfkesini belli etmeden izliyordu, buharlar çıkaran İsviçre yapımı siyah kazanlı aleti. (İngilizlerin, daha sonra Mekke şerifi olan Hüseyin’i kendi taraflarına almaları kolay oldu, yazılanların aksine önce para vermek yerine, tüm kazancını kervanlarının ticareti ile kazanan Hüseyin’e, ‘Demiryolu yapılınca senin kervanlarına gerek kalmayacak’ demeleri yeterli oldu) Hüseyin artık Demiryollarının baş düşmanıydı. Çok geçmedi Medine Garının açılışından bir ay sonra 1 Kasım günü kendini Mekke Şerifi ve Emiri ilan etti. (Bu görevde, daha sonra kendini Kral sonrasında, halife ilan ederek 1924 yılında, Suud ailesi onu devirene kadar devam etti)

Hicaz Demiryollarına Şerif Hüseyin’in adamlarının İngilizlerle kaç sefer sabotaj yaptıklarının ne yazık ki tam sayısını bilmiyoruz, bilinen Lawrence’in notlarında yazdıkları sadece.

Merak edebilirsiniz diye bazılarını yazıyorum.

26 Mart 1917 Ebu el Nam istasyonuna baskın, garnizonda bulunan yetmiş asker hayatını kaybeder, otuzu esir alınır. (Tahrip edilen demiryolu üç gün sonra açılır)

Aynı yılın Mayıs ayında El-Ula istasyonuna bombalı saldırı. Temmuz ayında El-Akdar istasyonunu ve demiryoluna sabotaj. Ekim ayında Şerif Hüseyin’in adamları Tebuk istasyonunu ele geçirir, aynı yıl Kasım ayında El-Bair istasyonuna saldırı, iki lokomotif tahrip edilir. Aralık ayında Tebuk yakınlarında, sabotajda Tren raydan çıkarak devrilir.

Yazımızın başındaki fotoğrafla belgelenen sabotaj Lawrence’in notlarında yok. Bu olay aynı yıl alta aldığım Demiryolu istasyonlarını gösteren planda en can alıcı yerde Kuzey-güney ve Dogu-batı hatlarının kesiştiği Dara istasyonu yakınlarında gerçekleştirilmiş. (İngilizlerin yere göğe sığdıramadığı, efsaneleştirdikleri Lawrence’in gerçekleştirdiği iddia edilen demiryolu sabotajlarının uygulayıcısı olan kişi gerçekte başka bir İstihbaratçı, Askeri bir Mühendis. Bir sonraki yazımızın konusu olduğu için geçiyorum)

Osmanlı’nın borçlanarak yaptığı Hicaz Demiryolu tam otuz beş ton altına mal oldu. Arap İsyanının başlamasının ilk kıvılcımıydı. İyi niyetle yapılan yoldan geriye ne kaldı derseniz, günümüzde Arabistan toprakları dışında çok az bir bölümü kullanılabiliyor, gerisi söküldü hurda oldu, alta aldığım fotoğrafta gördüğünüz, Demiryolunun el yapımı travers çivileri, onlar da artık müzelik. Diğer fotoğraf harabeye dönen istasyon binalarından birisi.

Yolunuz belki bir gün Medine’ye düşer, altta gördüğünüz güzel Gar Binasını ‘Hicaz Demiryolu’ Müzesi olarak gezersiniz, toprağa gömülen altınlarla, istasyonlarda yok yere hayatlarını kaybeden Anadolu evlatlarına içimiz sızlayarak.