Yukarıda gördüğünüz heykel, bir önceki yazımızda size tanıttığım Macaristan’ın ‘Eger’ şehrinde.
Kaleye çıkan yürüyüş yolunun başlangıcında bulunan Parka 2014 yılında yerleştirildi. Park Türk-Macar Kardeşlik Parkı, heykelin sanatçısı Eger doğumlu, Akademisyen Uluslararası heykel Sanatçısı Dr. Piros Rostás Bea.
Evliya Çelebi, 1660/1664 yılları arasında Macaristan’a yaptığı seyahatler sırasında Eger’i de ziyaret etmiş. O dönemle ilgili yazılar yazmış, günümüzde Eger Halkı da onu unutmamış, birçok heykelin yerleştirilmesi planlanan ‘Anıt-Parka’ ilk olarak onu yerleştirmişler.
Yukarıda kapağını gördüğünüz Seyahatnamesinin ikinci cildinde bize aktardığı ‘Ataş Ülkesine’ Evliya Çelebi’nin izini sürerek, götürmek istiyorum bugün sizleri. Macaristan’a gelmesinden neredeyse yirmi sene önce gezmiş ‘Ateş ülkesi’ olarak adlandırılan, günümüz Azerbaycan Ülkesini.
Evliya Çelebi’nin yirmili yaşlarında geldiği Bakü’yü biz ancak ondan dört yüz sene sonra görebildik. Yukarıya aldığım fotoğraflar eski bir hana ait. Bakü yakınında kervanların konakladığı han, o zamanın gözde yerlerinden. Günümüzde turistlerin ‘Ateşgâh’ adı altında gezdikleri, ‘Ateş Evi’ doğal olarak ısıtılmaktaymış o yıllarda.
Bakü’ye geldiğiniz zaman havada farklı bir koku hissedersiniz, yeraltından gelen doğal ‘Neft’ kokusudur. Bakü ve Ülkemizin yarısı büyüklüğündeki Hazar Denizi, deniz seviyesinin neredeyse otuz metre altındadır. Neft ve doğal gaz eski çağlarda bu yörede doğal olarak yeryüzüne sızmış, insanlar ısınma ve aydınlanma için kullanmışlar. Evliya Çelebi eserinde, ‘Yağ tüccarlarının bu maddeyi işleyerek’ başka Ülkelere taşıdığını yazıyor. Balakhani (Belekhan?) de bulunan bir yazıda, 1594 yılında Allahyar Mammad Nuroghlu (Türkçesi, Allah’ın sevgili kulu Memed Nuroğlu) otuz beş metre bir kuyu açarak ilk Petrol Kuyusunu delmiş oluyor. (ABD’de Edwin Drake neredeyse üç yüz sene sonra Oil Creek’de 1859da ilk kuyuyu deler ve Petrol Tarihini başlatır.)
Bin yedi yüzlü yıllara gelindiğinde sadece Balü çevresinde beş yüzden fazla kuyu açılmış.
Yolunuz Bakü’ye düşerse, hemen şehrin içinde Dünya’da açılmış ilk petrol kuyusunu görebilirsiniz.
1846 yıında açılmış ilk endüstriyel kuyudan yirmi metreden petrol çıkarılmış, günümüzde üretime devam ediyor. (Umarım iki yüzüncü yaşını kutlarız)
Nobel Kardeşlerden, Rotschild’lere kadar bir çok yatırımcının vaz geçemediği Azeri Petrolleri, Dünya’da içinde sülfür bulunmayan tek Petrol.
Yazımızı günümüz Bakü’den bir fotoğrafla bitirelim.
Sağlıklı güzel günlerde buluşmak umuduyla
M. Meran Pakel
Bakü, 10.10. 2025
426 (45/25)
3 KURUŞ 