1953 yılında İlkokula başladığımızda, pırıl pırıl sıraları ve yağlıboya boyalı duvarların kokusunun yanında daha üzerine hiç yazı yazılmamış ‘kara tahtamızın’ tam üstünde boydan boya duvarı kaplayan iki karış yüksekliğinde bir çizelge vardı. Okuma yazma bilmiyoruz ama rakamları paralardan tanıyoruz. Sonradan ‘Tarih çizelgesi’ olduğunu öğrendiğimiz bu uzun beyaz karton ‘Ateşin Bulunuşu’ ile başlıyor, çağlar ve önemli yıllarla devam ediyordu. ‘Ateşi’ bulan İnsanlık bu zapt edilmez gücü, kontrol altına almanın uğraşını veriyor dört bin yıldır. Ateşe karşı, ‘Yanmazlığı’ sağlayan ilk Çinliler olmuş, teknelerde kaplamaların üstüne sirke ve killi çamur sıvamışlar. Milattan önce.
Yazımızın başına aldığımız resimde, Şarlman’ın Papa tarafından ‘Kutsal Roma ve Germen İmparatoru’ olarak taç giymesini gösteriyor. Şarlman değişik bir Kral, özellikle akşam yemekleri günümüz Batı Dünyasının ‘Partilerine’ benziyor. Bazı yemeklerde tüm konuklar çıplak ve tahta su havuzlarında oturtuyor, aşağıda fotoğrafta gördüğünüz gibi.
Bütün bu yemek ziyafetlerinin sonunda değişmeyen tek bir şey var. Hizmetliler geliyor masanın üstünde yemekten kalan ne varsa örtüyle birlikte, büyük salonu ısıtan koca şömineye atıyorlar. Arta kalan yağlı kemiklerin kokusu ortalığı sarıyor, bir müddet sonra hizmetliler ateşin içinden masa örtüsünü, olayı daha önce yaşamamış olanların şaşkın bakışları arasında, çıkarıp alıyorlar.
Günümüzden neredeyse bin üç yüz yıl önce yaşanan bu olay, artık ‘Efsaneye’ dönüştü. ‘Şarlman’ın
Yanmaz masa örtüleri’ olarak. Rivayete göre, Şarlman, yemek ziyafetlerinde, sarhoş olan misafirlerinin ikide bir mumları devirerek örtüleri yakması üzerine, ‘Yanmaz Örtü Yapın’ komutu ile tamamen Asbest liflerinden üretmişler örtüleri.
Vancouver Daily Province – 27 Mart 1940 da yayınlanmış yukarıya aldığım fotoğraftaki Asbest Mineralini ‘Sihirli’ olarak tanımlayan yazı.
Doğanın bize ‘Lifli’ olarak sunduğu bu malzeme günümüzde sağlık nedenleri ile kullanılamıyor. Peki, günümüzde kullanılan malzemeler ne kadar sağlıklı.?
Yangınlardan en çok canı yanan ABD’de Kaliforniya Eyaletinde 1975 yılında 117 nolu Teknik Bülten’i yayınlayarak tüm Üreticilere buna uyma zorunluğu getirdi. Bu Teknik Şartnameye göre, ‘mobilya doldurmak için kullanılan poliüretan köpük gibi malzemelerin en az 12 saniye boyunca bir mum eşdeğerinde küçük bir açık aleve dayanabilmesini gerekiyordu.’ Üreticiler, buna çözüm olarak ‘Malzemeleri Kimyasallarla’ kaplamaya başladılar, artık tüm reklamlarında Mobilyalarının, döşemelik kumaşlarının ‘yanmaz olduğunu’ sıkça kullanıyorlardı. Her şey düzgün giderken ABD’de döşemelik kumaşlardan şikayetler başladı.
Bu sırada, 2013 Yılının Temmuz ayının ortalarında, Hindistan’ın doğusundaki Bihar eyaletinde okul yemeğinden zehirlenen, yirmi bir çocuk hayatını kaybetti. Bu sıradan bir zehirlenme değildi, yemeğe bir şey karışmamış ancak tarımda kullanılan fosfatlı bir kimyasalla yiyecekler temas etmişti. Olay bir müddet sonra unutuldu. Ancak ‘Yanmaz malzeme’ Üreticileri tedirgin olmuşlardı. Benzer Fosfatlı kimyasallar ‘Yanmaz Mataryel’ olarak döşemelik kumaşlarda kullanılıyordu. Aynı yılın sonunda, ABD Kaliforniya Eyaleti ‘Sağlıkla’ ilgili şikayetleri değerlendirerek TB 117 yi düzenlemeğe karar verdi. Vali Jerry Brown, Kasım ayında değiştirilmiş TB117-2013’ü imzaladı ve 2014’te yürürlüğe girdi. (Yeterli olup olmadığını zaman gösterecek)
Dünya gazetesinden Nurdoğan A. ERGÜN 10 Mart 2025 tarihli yazısında, günümüzde ‘Yanmaz Döşemelik Materyel’ pazarının neredeyse elli Milyar Dolar olduğunu ve Ülkemiz Üreticilerinin Üretimlerinin yüzde doksana yakınını ABD’ye olduğunu yazıyor. Ülkemizde bir düzenleme ve zorunluluk olmadığı için iç pazarda talebin az olduğunu belirtiyor.
Ne yazık ki ‘Yanmaz’ yapabilmek için kullanılan kimyasalların etkileri yıllar sonra ortaya çıkabiliyor, ilk belirtiler, sürekli nezle ve astım gibi şikayetler, sonrasında geçmeyen baş ağrıları.
Görünüşe göre, Tekstil Üreticileri ne kadar şikayet ederse etsin Ülkemiz insanları ABD’ye göre daha az Kimyasalla temas ediyor.
Yine de siz Mobilyanızı değiştirmeği düşünüyorsanız bir defa daha düşünün.
Sağlıklı güzel günlerde görüşmek üzere.
(Kafanızı karıştırmamak için onlarca kimyasalın adlarını yazmaktan özellikle kaçınmak zorunda kaldım.)
M. Meran Pakel
Dalyan, 11.08.2024
408 (27/25)
3 KURUŞ 