‘1815 ‘Felaketi…

Fotoğrafta gördüğünüz ‘St Helens’ dağı, ona ‘Amerika’nın Fuji Yanardağı’ adını yakıştırmışlar. Bugün anlatacağım olayların başlangıcı olan bu dağ, Kuzey Amerika’da. Yazılı Dünya Tarihimizin takvimi 1800 yılını gösterdiğinde, Ocak ayında bu dağ harekete geçti. Elimizde o günlere ait hiçbir resim yok, sadece o tarihlerde Columbia Nehrinin kenarında yerleşik yerlilerin aktardıkları ile yetinmek zorundayız. Aynı dağ kırk yedi sene sonra yeniden patladığında, orada bulunan bir ressamın yağlıboya tablosunda görebiliyoruz olayı.

Aşağıda gördüğünüz fptpğraf günümüze yakın, 1980 yılının 17 Mayıs günü çekilmiş, patlamadan sadece bir gün önce.

Fotoğraflar patlama anını ve yirmi sene sonra 2000 yılındaki durumu bize anlatıyor.

St Helens adı sonradan konmuş, yerliler ona başka isimler vermişler, onlar için ‘kutsal’ olan dağa. 1800 yılındaki patlama sonucu sağ kalanlar açlık nedeniyle yöreyi terk etmek zorunda kalmışlar. Bu felaketle başlayan 19 yüzyıl için daha sonra olacakların yanında bu olay en hafifiydi.

Art arda volkanlar harekete geçti. Amerika’dan Büyük Okyanusun güneyine, Yeni Gine adalarına, oradan Hint Adalarına sıçradı. Ama bütün bunlar sadece bir başlangıçtı.

Fotoğrafını gördüğünüz ada, Sulawesi adası. Endonezya’ya ait. Günümüz görünüşü.

Tarihler 1815 yılını gösterdiğinde, 15 Nisan’da yazılı Dünya Tarihinin en büyük patlaması işte bu adada gerçekleşti. Dört bin metrenin üstündeki yüksekliği ile muhteşem bir dağ olan ‘Tambora’ nın infilakının gücü ve etkisini en önce Güney Asya hissetti. Bunu iki bin kilometre uzaklıkta Asya kayıtlarından öğreniyoruz. ( Edirne Hakkari arasındaki uzaklığa eşdeğer ) Aralıksız süren lav akışının yıllar sonra yüz kilometre kareye yüz kilometre yüksekliğinde bir hacme ulaştığı hesaplanabilecekti.

Dünyamız felaketi, 1816 ve 1817 yıllarında yaşadı. İlk etkilenen Asya kıtası oldu, ekinler kurudu, kıtlık ve açlık Çini kavurdu. Üstelik kıta Kolera salgını ile sarsıldı. Amerika kıtasında yaz mevsimi görülmedi. Yazın ortasında Boston ve bazı eyaletlere kar yağmaya başladı. Gökyüzünü kaplayan kesif sarı duman güneş ışınlarının yeryüzüne gelmesini engelliyordu. Kıtlık Asya gibi bu kıtayı da vurdu. Aç kalan insanlar daha güneye göç ettiler. İki yeni eyalet oluştu, İowa ve İllinois.

Batı Avrupa özellikle İngiltere ve İrlanda en çok etkilenen ülkeler oldular. Yaz ayları yaşanmadı üstelik kar yağmaya başladı. Macaristan’a yağan kar turuncu iken daha batıda kırmızıya yakın renkteydi, Tüm ürünleri soğuk etkiledi. Kıtlığın getirdiği açlık, orduları da etkiledi, Napolyon, Kasım 1815 den sonra bir daha sefere çıkamadı. Yulaf bulamayan atlar açlıktan kırıldı.

Bu felaket konularına burada bir nokta koyalım. Fotoğraf ve makinesinin bulunmasına daha on sene olduğu için o günleri ancak, ressamlarının çizdiği tablolarda görebiliyoruz.

Dünya tarihine ‘Yazın Yaşanmadığı Yıllar’ olarak geçen bu korkunç günlere neden olan Tambora Dağı patlamadan sonra iki bin metreye indi. Şimdi sessiz ama yine de ne yapacağı belli olmaz.