Pastacı Babanın Oğlu…

Resimde gördüğünüz kişiyi hepimiz tanıyoruz. O, bizim ülkemizde ilk defa ‘Arkeolojiyi’ bilimsel olarak başlatan kişi, Osman Hamdi bey, ‘Müze’ düşüncesini gerçekleştirmiş, bununla da yetinmeyip ‘Güzel Sanatlar Okulunu’ açmış. İşte hikayemiz bu okulla başlıyor, o günkü adıyla ‘Sanayi-i Nefise’ olan okulun resmini aşağıya alıyorum.

Gülhane Parkının hemen yakınındaki bu bina bizim ilk Güzel Sanatlar okulumuz. Tam karşısında görkemli yapısıyla ‘Arkeoloji Müzesi’ var.

Bu güzel binayı ve okulu yapan kişi, 1850 yılında İstanbul’da doğdu. Babası daha önceki bir yazımda bahsettiğim 1800’lü yılların başlarında İstanbul’a gelen Fransız elçisi Horace Sebastiani’nin yanındaydı. Daha sonra İstanbul’a yerleşip ilk pastahaneleri açan Edouard Vallaury oğlunun pastacı olması yerine gelişen Pera’nın en çok ihtiyacı olan mesleğe yönelmesi için onu Paris’e gönderdi. Paris Güzel Sanatlar yüksek okulunun mimarlık bölümünü bitirdi. Yılda ancak bir veya iki öğrencinin kazanabildiği ‘Roma bursunu’ kazandı. ( Bu burs sadece antik eserler ve yeniden kazanılması için yapılan çizim ve çalışmalar için verilen ayrıcalıklı bir burstur.) Eğitimini tamamlayınca Fransa’dan ayrıldı, baba evine İstanbul’a geldi. Önceleri resimle ilgilendi, bu arada Bursa, İzmit, Kütahya gibi şehirlere geziler yaptı, Osmanlı ve Anadolu binalarını ve yaşam koşullarını inceledi. Mimar olarak aldığı ilk iş ise, Güzel Sanatlar okulu oldu. 1882 yılında bitirdiği binanın açılışı bir sene sonra oldu. Osman Hamdi bey onu bırakmadı ve okulun Mimari bölümünün eğitmeni olarak kesintisiz yirmi beş yıl bir çok mimar yetiştirdi. Abdülaziz döneminde temeli atılarak başlanan Sirkeci Garının tamamlanmasından sonra, İstanbul, Orient Ekspresin gözde yeri oldu. Aşağıya resmini aldığım Pera Palas’ı 1893 yılında bitirdi.

Bu oteli 1897 yılında Beyoğlunda yapılan ‘Splendid Oteli’ veya daha sonraki adıyla ‘Tokatlıyan’ oteli takip etti. Yazlık olarak Tarabya’ya inşa edilen bu iki binanın resimlerini ekliyorum.

**Beyoğlu’nun en güzel binalarından biri olan bu otel 1950 sonrasında iş hanına çevrilmek üzere tahrip edildi**

**Tokatlıyan otelinin Tarabya’daki yazlık binası**

Vallaury’nin artık boş zamanı yoktu. Okulda ders vermenin dışında binadan binaya koşuşturuyordu. Yeni kurulan Osmanlı Bankası, bütün binalarının mimarı olarak onu istemişti. Aşağıdaki, Bankalar caddesindeki bina ve Samsun, İzmir ve diğer şehirlerdeki şube binaları onun eseridir.

Şimdi, söz yerine, yaptığı bir çok eserden bazılarının resimlerini aşağıya alıyorum, önce yalı ve köşklerden birer örnekle başlayalım.

Bunlara birer de okul binası ekleyelim.

İstanbul’un en güzel sineması olan Emek (Melek) sinamasının da içinde olduğu binayı unutmayalım.

**Muhteşem tavanı ile bir zamanlar ‘Emek’ sinemamız vardı.**

Bir kaç örneğini buraya aldığım binalar dışında cami de yaptı. İstinye’de Osman Reis camisi onun eseridir. İstanbul’un en güzel kilisesi Saint Antuan yine onun eseridir. Daha önce yazdığım Büyükada yetimhanesini unutmayalım.

Vallaury İkinci Meşrutiyet ve İttihat Terakkinin yönetiminde tamamen mimarlığı bıraktı. Son projesi 1909 yılındaki ‘Hürriyet Şehitleri’ anıtı için hazırladığı proje oldu, onun projesi yerine 28 yaşında deneyimsiz bir mimara verilmesine mi içerledi bilmiyoruz. Savaş başladığında İstanbul’da kaldı, 1921 yılında nerede, nasıl vefat ettiğini bile bilmiyoruz. Bunlar acı verici ama mimarların zaten ‘mezar taşları’ olmaz onların eserlerine verdikleri ruh binalarının bir köşesindeki taşta yaşar.

Bir asra yakın yaşayan Mimar Sinan 325 eser bıraktı, onun beşte biri kadar zaman süresinde mimarlık yapan Vallaury onun eserlerinden çok daha fazla Mimar yetiştirdi. Hangisini yeğlerseniz, hiç adam yetiştirmeden eser vermeyi mi ? yoksa bütün bilgilerinizle insan yetiştirmeyi mi ?